Dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju umiejętności, które czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej. Wrażliwość dziecka na szkolną naukę przejawia się zainteresowaniem szkołą – wiadomościami i umiejętnościami, jakie tam można sobie przyswoić. Dziecko chętnie uczęszcza do szkoły i chce się uczyć. Podatność na nauczanie i wychowanie w szkole polega na tym, że to, czego dziecko się uczy, jest dla niego przystępne i zrozumiałe. Ważna jest też umiejętność podporządkowania się nowym wymaganiom.
DOJRZAŁOŚĆ FIZYCZNA
Obejmuje ona między innymi ogólny dobry stan zdrowia dziecka (postawa ciała), ogólną sprawność ruchową oraz prawidłowe funkcjonowanie zmysłów tj. wzrok, słuch. Jeżeli występują jakiekolwiek oznaki drobnych deficytów, należy skontaktować się ze specjalistą, który pozwoli rozwiać niepokój lub wyłapie ewentualne deficyty rozwojowe. Nierozwiązanie tego typu problemów, prowadzi do nawarstwiania kłopotów z nauką a nawet do absencji szkolnej. Dojrzałość szkolna wiąże się ściśle z niezaburzoną sprawnością manualną, grafomotoryczną oraz koordynacją wzrokowo – ruchową, co pozwoli dziecku wykonywać czynności związane z pisaniem, rysowaniem itp.
DOJRZAŁOŚĆ INTELEKTUALNA
Na dojrzałość intelektualną składa się wiele elementów. Aby można było z całą pewnością stwierdzić, iż dziecko osiągnęło ten rodzaj dojrzałości, trzeba zwrócić uwagę na zasób widomości ogólnych, wiedzy o świecie, informacji o własnej osobie (dziecko potrafi przedstawić się, wie ile ma lat, gdzie mieszka, itp.), rodzinie, życiu ludzi i przyrody. Dziecko posiada również umiejętność swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wypowiadania się, wyrażania swoich potrzeb, emocji, własnych opinii, stawiania pytań, własnych sądów oraz wniosków z własnych doświadczeń życiowych. Posiada również umiejętność dotyczącą analizy i syntezy wzrokowej oraz słuchowej (gotowość do podjęcia nauki czytania i pisania), czyli umiejętność różnicowania kształtów, dźwięków, ich rozpoznawania, porównywania i odtwarzania.
Dziecko przejawia ciekawość poznawczą, jest aktywne, wykazuje zainteresowanie nauką, książką, pracami plastycznymi (jego rysunki są bogate, właściwie rozplanowane na kartce, a prace są dokładne i estetyczne). Chce zdobywać wiedzę, nowe umiejętności, pyta, słucha poleceń nauczyciela. Dziecko które osiągnęło dojrzałość szkolną potrafi skupić uwagę na zadaniach, doprowadza je do końca. Jest zainteresowane wynikiem jego podjętych działań, efektem końcowym pracy. Posiada orientację przestrzenną, umożliwiającą rozpoznawanie i odtwarzanie kierunków, położenia i proporcji wymiarów odwzorowywanych form graficznych. Ma pamięć ruchową, umożliwiającą przetwarzanie obrazu graficznego na obraz ruchu. Umie kontrolować wzrokiem własne ruchy i świadomie nimi kierować.
Dojrzałość dziecka do nauki matematyki wymaga od dziecka umiejętności klasyfikowania przedmiotów według przeznaczenia, wielkości, kształtu, koloru. Dziecko rozumie i umie określić stosunki przestrzenne, czasowe i ilościowe w praktycznym działaniu. Potrafi dodawać i odejmować na konkretach do 10, zna liczebniki porządkowe.
DOJRZAŁOŚĆ EMOCJONALNO – SPOŁECZNA
Obejmuje ona przede wszystkim samodzielność tj. mycie się, ubieranie i rozbieranie, jedzenie, dbałość o swój wygląd estetyczny, umiejętność współpracy oraz nawiązywanie kontaktów z nauczycielami i rówieśnikami. Dojrzałość emocjonalna to również umiejętność kontrolowania swoich emocji. Dzieci nadwrażliwe charakteryzują się częstymi wybuchami złości, płaczem z błahych powodów, częstymi konfliktami z kolegami, agresją i niecierpliwością. Dzieci zahamowane natomiast są niepewne, napięte lękliwe, bierne, niechętnie ujawniają swoje zainteresowania lub ich nie posiadają. Dzieci niedojrzałe emocjonalnie wykazują niechęć i frustrację wobec konieczności podejmowania działań. Dziecko dojrzałe emocjonalnie do podjęcia edukacji szkolnej potrafi dostosować swoją aktywność do wymagań otoczenia i reguł w nim panujących, jest obowiązkowe i wytrwałe. Już samo przygotowanie się dziecka do lekcji w szkole wymaga od niego wykonania wielu czynności – wyciągnięcia odpowiednich zeszytów i podręczników, przyborów piszących, otwarcia książki, odnalezienia właściwego zadania, a w końcu spokojnego siedzenia w ławce. Aby dziecko potrafiło sprostać tym zadaniom, musi scalić aktywność ruchową, emocjonalną i intelektualną. Uczniowie, którzy nie zintegrowali tych czynności, często hałasują, wiercą się, strącają różne rzeczy z ławki itp., co wywołuje dodatkowy niepokój, niezadowolenie nauczyciela, a w konsekwencji upomnienia, karcenie. Czynniki te podnoszą poziom napięcia w dziecku, obniżają jego motywację oraz możliwości intelektualne.
Dojrzałość szkolna to nie tylko etap biologicznego rozwoju, ale również wynik doświadczeń życiowych dziecka w wymienionych zakresach – fizycznym, intelektualnym, uczuciowym i społecznym. Gotowość dziecka zależy też od wcześniejszego życia przyszłego ucznia, od tego, czy miał on okazję współdziałać z innymi dziećmi w swoim najbliższym otoczeniu. Czy wystarczająco zadbano o zaspokojenie jego potrzeb ale również czy stawiane mu wymagania dostosowane były do jego możliwości.
Każde dziecko rozwija się w innym, własnym tempie. Jakakolwiek niedojrzałość w poszczególnych obszarach rozwoju dziecka lub nieosiągnięcie właściwego poziomu umiejętności szkolnych, skazuje dziecko na niepowodzenia szkolne już od pierwszego etapu edukacyjnego.
Dzieci rozwijające się wolniej lub o nieharmonijnym rozwoju wymagają od nauczycieli, specjalistów oraz rodziców szczególnego zaangażowania wiedzy, umiejętności, czasu we wspieranie ich rozwoju i tylko czas, kiedy osiągnie dojrzałość szkolną, powinien decydować o momencie rozpoczęcia nauki szkolnej.
Opracowała
mgr Grażyna Chmielecka
BIBLIOGRAFIA:
- Bliżej przedszkola, nr 11, 134 listopad 2012r.
- dziecko. onet.pl;
- http://www.psychologia.net.pl